Kullanıcı Arabirimi İçin Tasarım Kuralları

Kullanıcı Arabirimi İçin Tasarım Kuralları

Kullanıcı arabirimi uygulamaların kullanıcılar ile etkileşimini sağlar. Bu nedenle etkili
bir tasarımda vazgeçilmez öğedir. Kullanıcı arabirimi tasarlarken birinci önceliğimiz
uygulamanın kullanıcılar tarafından kullanılmasıdır, çünkü kullanıcılar bizim hedef
kitlemizdir. Hedef kitlenizin kullanıcılar olduğunu bilmek programlarınızın yazımını
kolaylaştırdığı gibi, o programı kullanacak kişilere de yardımcı olacaktır. Kötü bir tasarım kullanıcıların programınızı kullanmaktan uzaklaştırabilir.
Formlar (pencereler) Windows uygulamalarının temel elemanlarıdır. Aslında formlar kullanıcıların programla etkileşim evrelerinin temelini kurar. Kontroller ve menüler belirli özellikleri programa katmak için formlara eklenebilir. Buna ek olarak oluşturulan programın fonksiyonel ve daha cazibeli olmasını sağlar. .NET Framework uygulamanızın görsel sunumu için çeşitli grafiksel öğeler, formlar, kontroller, şeffaf elemanlar ve gölgeli elemanlar ihtiva eder. Windows formlarına
ilişkin sınıflar, System.Windows.Forms isim alanında bulunmaktadır.

Formlar (Pencereler) 
Formlar uygulamalarda ihtiyaç duyulan bilgiler için gerekli olan bir grup öğeden oluşur. Her form aynı zamanda bir sınıftır (class) ve siz bu formun birkaç örneğini oluşturabileceğiniz gibi, bir başka formdan miras (inherit) da alabilirsiniz.

Kontroller, kullanıcıların erişebileceği bilgiler ve seçeneklerdir. Kontroller mesela, etiket veya resim kutuları bilgi gösterebilir. Metin kutuları, liste kutuları, combo box’lar hem bilgi gösterir hem de kullanıcının bilgi girişi yapabilmesini sağlar.

Butonlar kullanıcının bir olayı (programı kapatmak gibi) gerçekleştirmesini sağlayabilir.

Menüler ve araç çubukları ise, kullanıcıların uygulama içinde kullanabileceği komutları ihtiva eder. Menüler genellikle bir uygulama içindeki tüm formlar için ortak olan bir üst seviye komutları saklar, mesela “save” komutu yardımıyla bilgiler kaydedilip programdan çıkılabilir.
Menü elemanları uygulamanın farklı noktalarındaki özelleştirme seçenekleri ile aktif veya pasif edilebilir.

Yazılan uygulamanın kullanıcı tarafından hızlı ve kolay öğrenilmesi, kullanıcıyı programı kullanma yönünde teşvik etmesi çok önemlidir. Uygulamanın düzeni konusunda başlıca faktörler şunlardır:

 Basitlik
 Kontrollerin yeri
 Uyum-tutarlılık
 Estetik

Basitlik (Simplicity)
Kullanıcı arabiriminin en önemli yönü basitliktir. Aşırı derecede karışık bir arabirim programın öğrenilmesini zorlaştırabilir. İyi bir uygulama kullanıcıyla program arasındaki etkileşimi iyi sağlamalı, aynı zamanda uygulamanın her bölümünde fonksiyonel olmalıdır. Uygulama içindeki kontroller form içinde birada gruplanmalıdır.
Kontroller – list box, combo box, check box – kullanıcıların önceden belirlenmiş bazı seçenekleri seçebilmelerini sağlar. Sekme sırası (tab order) kullanıcıların alanlar arasında rahat hareket edebilmelerini kolaylaştırır.

Varsayılan değerler uygulamanızın kolay kullanılabilmesini sağlayan bir başka faktördür. Mesela programınız içinde, yaşadığınız şehirleri gösteren combo box’ta İstanbul’u ilk sırada göstermek buna iyi bir örnektir.


Kontrollerin Yeri
Kullanıcı arabirimi içinde kullanılan kontrollerin yerleşimi programın sıklıkla kullanılmasını etkileyen unsurlardandır. Mesela, içinde girilmesi zorunlu ve girilmesi isteğe bağlı olan kontrollerimizin olduğu bir form düşünelim. Genelde Windows tabanlı programlarda form içindeki kontroller soldan sağa ve yukarıdan aşağıya doğru tasarlanır.
Çok önemli ya da sıklıkla kullanılan kontroller formun en üstünde yer alır. Herhangi bir olayı tamamlayan bir kontrol (mesela onay butonu), mantıksal bir sırayı takip etmeli ve formun en altında yer almalıdır.
Birbiriyle alakalı bilgileri göstermek için kullanılan kontroller bir grup içinde ele alınmalıdır. Mesela, bir müşteri ile alakalı adresi, telefon numarası, satın aldığı tarih gibi bilgileri bir grup içinde değerlendirebilirsiniz.

Uyum – Tutarlılık
Uygulamanızda kullandığınız her form uyumlu bir tasarım örneği sergilemelidir. Karmaşık bir tasarım uygulamanızı düzensizleştirdiği gibi, hedef kitleniz olan kullanıcıların programa adaptasyonunu da zorlaştırır. Uyumlu bir tasarım için kullanılan renkler, yazı tipleri, boyutlar ve kontrollerin tipi önemlidir. Gerçek bir uygulama meydana getirmeden önce kullanılacak görsel plana karar verilmelidir. Bu işlem sırasında gösterişten kaçınılmalıdır. Konu ile ilgisi olmayan kontroller kullanmak ya da göze çarpan öğeler kullanmak, kullanıcının dikkatini dağıtmaktan başka bir işe yaramaz.

Estetik
Kullanıcı arabirimi mümkün olduğunca hoş ve davetkâr olmalıdır. Ama bu yapılırken programın anlaşılır ve basit olmasından ödün verilmemelidir. Elinizden geldiğince kullanıcıyı programınızı kullanmaktan soğutacak işlerden uzak durunuz.

Renkler
Kullanıcı arabiriminizde kullanılan akıllıca renkler, programınızın çekiciliğini artırır ve kullanıcıyı programı kullanması için davet eder. Program içinde kullanılan renklerin çok canlı olması bazı kullanıcılara hoş gelebilirken bazıları için ters etki yapabilir.

Uygulamanızın arka plan renk düzenini seçerken en iyi yöntem yumuşak renkler
kullanmaktır.
Uygulamanız hangi konu ile alakalı ise renkleri de ona göre seçiniz. Mesela yerel bir şirket için uygulama yapacaksanız, burada kullanacağınız renk düzeni şirketin kendine has renk düzeni ile uyumlu olmalıdır. Uluslararası bir şirket için tasarım yaparken kullanacağınız renklerin kültürel önemlerinin de olduğunu hesaba katmalısınız. Tutarlı bir tasarım için renkleri abartılı kullanmamak gerekir.
Renklerin nasıl bir etki oluşturduğunu her zaman düşünmek zorundasınız. Mesela mavi zemin üzerine siyah bir yazı yazmak okumayı zorlaştırdığı gibi programın kullanılabilirliğini de zayıflatır. Bazı insanlar kırmızı ve yeşil rengi ayırt edemeyebilir. Bu nedenle yeşil bir zemin üzerine yazılmış kırmızı bir yazı bu kullanıcı tarafından okunamayacaktır.


Yazı Tipleri
Uygulamanız için seçtiğiniz yazı tipleri programın kullanılabilirliğini etkiler. Basit
kullanımlar için seçtiğiniz yazı tipleri kolay okunan tipler olmalıdır. Mesela Times New Roman kolay okunan yazı tiplerindendir. El yazısı ya da dekoratif amaçlı yazı tiplerini sadece sayfa başlığı için kullanınız. Önemli bilgiler için kesinlikle bu tip yazı tiplerini tercih etmeyiniz.

Resimler ve Simgeler
Resimler ve simgeler programınızı daha ilgi çekici hale getirir ama bunları ölçülü kullanmak gerekir. Kullanıcının dikkatini dağıtan resimler uygulamanın kullanımını engelleyebilir. Simgeler de bilgi taşır ama bunları da kullanırken dikkatli olunmalıdır. Mesela program içinde, yabancı ülkelerin bir kısmında durma anlamına gelen kırmızı renkli bir sekizgen kullandığımızı farz edelim. Bu işaret birkaç ülke kullanıcısı için durma anlamına gelirken diğer ülke kullanıcıları için farklı anlamlara gelebilir. Bu da uygulamayı kullanan kullanıcıların bazıları için anlamsız işaretten farklı olmaz. Hedef kitlenizi biliniz, kullanacağınız görsel elemanları ve simgeleri ona göre seçiniz.

Şekiller ve Şeffaflık
.NET Framework form ve kontrolleri oluştururken daha önceden kullanılan normal dörtgenler yerine şeffaflığı ayarlanabilen çeşitli araçlar sağlar. Bu araçlar yardımıyla güçlü görsel efektler oluşturulabilir fakat bunların aşırı kullanılmamaları gerekir. Devamlı son kullanıcıları düşünerek bu araçlar kullanılmalıdır. Mesela yarı saydam bir form kullanmak arka planın görünümünü değiştirir. Bununla birlikte nihai amaç olan programın kullanılabilirliği unutulmamalıdır.